Het traject voor de energietransitie in Europa is grondig gewijzigd. Nettonuldoelen waren voorheen een doelstelling voor 2050, maar vanuit het perspectief van beleidsmakers vandaag de dag, vereist de prioritering van energiezekerheid in het licht van de inval van Rusland in Oekraïne een ingrijpende herziening van de energiemix die nu in jaren, en niet decennia, moet plaatsvinden.

Energiecrisis afgewend, voorlopig

Het afgelopen jaar is sneller vooruitgang geboekt bij de diversificatie van bronnen van fossiele brandstoffen dan velen voor mogelijk hadden gehouden. Afgelopen voorjaar stond de Europese Unie (EU) voor een grote uitdaging, omdat het statenverband toen net 40% van zijn aardgasleveringen die voorheen uit Rusland kwamen, was kwijtgeraakt. En dat terwijl de gasvoorraden na een moeilijke winter ver onder het gemiddelde niveau lagen.

Op dit moment bevinden de voorraden zich op hun sterkste niveau in tien jaar en zijn de spotprijzen voor gas met meer dan 80% gedaald ten opzichte van de vorige pieken. Nu er veel minder werk nodig is om de gastanks bij te vullen in de aanloop naar de volgende winter, zijn ook de termijnprijzen voor de winter van 2023 sterk gedaald, omdat de markten het risico van een grote verstoring later dit jaar uitprijzen.

Figuur 1: Aardgasvoorraden EU en termijnprijzen

Aardgasvoorraden in de EU                                                                     Termijncontract december 2023 voor Europees aardgas
% capaciteit                                                                                                    Prijs, EUR per megawattuur       

Bronnen: (Links) Bloomberg, Gas Infrastructure Europe, J.P. Morgan Asset Management. (Rechts) Bloomberg, TTF, J.P. Morgan Asset Management. In het verleden behaalde resultaten vormen geen betrouwbare indicator voor huidige en toekomstige resultaten. Guide to the Markets - Europa. Gegevens per 31 maart 2023.

Een nadere blik op de drijvende krachten achter de manier waarop de EU een dergelijke ommekeer heeft bewerkstelligd, maakt duidelijk waarom de tot dusver gebruikte oplossingen niet tot in het oneindige betrouwbaar zijn. Volgens gegevens van het t Internationaal Energieagentschap, is de vraag van de industrie naar gas in 2022 met ongeveer 25 miljard m³ gedaald - een vermindering met 25% ten opzichte van het voorgaande jaar. Toch is naar schatting slechts 3 miljard m³ te danken aan een hogere efficiëntie, terwijl het grootste deel van de resterende besparing het gevolg is van een combinatie van productiebeperkingen en de overschakeling van gas naar olie. In de gebouwensector was meer dan de helft van de vermindering van de vraag met 28 miljard m³ het gevolg van ongewoon warm weer, terwijl de rest was te danken aan een combinatie van verhoogde efficiëntie, overschakeling op andere brandstoffen en gedragsveranderingen.

Figuur 2: Geschatte oorzaken van de verandering in de vraag naar aardgas in 2022

Miljard kubieke meter, 2022 vs. 2021

Bronnen: Internationaal Energieagentschap, J.P. Morgan Asset Management. Gegevens per 31 maart 2023.

Op zoek naar een oplossing op middellange termijn

Het is duidelijk dat de beleidsmakers niet kunnen rekenen op een eindeloze reeks warmere winters. Ook zullen ze geen regelmatige productieverlagingen van de industrie willen zien. Maar als de vraag naar gas versnelt, zal het voor het aanbod een uitdaging zijn om gelijke tred te houden. Een grote toename van de invoer van vloeibaar aardgas (LNG) uit de VS en het Midden-Oosten was een belangrijke steun om het gat op te vullen dat in 2022 door Russisch gas werd achtergelaten, maar nu de Chinese vraag in 2023 waarschijnlijk zal opleven omdat de Chinese economie heropent, zullen de internationale LNG-markten waarschijnlijk krapper worden.

Daarom richten beleidsmakers zich nu op het vinden van een oplossing op middellange termijn voor de energieuitdaging van Europa. Het antwoord hangt grotendeels af van drie factoren:

1. Een snelle groei van het gebruik van opwekking van schone energie.

2. Meer elektrificatie van de economie.

3. Verbeterde efficiëntie om de groei van de vraag naar elektriciteit te beperken.

De omvang van de vereiste veranderingen is aanzienlijk. In 2022 hebben wind- en zonne-energie voor het eerst het aandeel van gas in de elektriciteitsopwekking in de EU overtroffen, waardoor de stijging van het steenkoolverbruik die nodig is om de kloof in de energievoorziening te dichten, kon worden beperkt. Als we verder in de toekomst kijken, dan maken verschillende ramingen van diverse bronnen duidelijk dat het aandeel van wind- en zonneenergie in de elektriciteitsopwekking in 2035 meer dan 75% moet bedragen om op koers te blijven van de nettonuldoelen, in vergelijking met een aandeel van 22% nu.

Het goede nieuws is dat er steeds meer aanwijzingen zijn dat het momentum verandert. Op microniveau hebben Europese huishoudens in 2022 25 gigawatt aan zonneenergiecapaciteit toegevoegd¹, bijna 50% meer dan in 2021 en genoeg om meer dan 7 miljoen Europese huizen van stroom te voorzien. Intussen heeft het RePowerEU-plan vorig jaar bijgedragen aan een omzetgroei van bijna 40% voor warmtepompen² als onderdeel van de doelstelling om tegen 2026 in de hele EU 20 miljoen warmtepompen te installeren. De verkoop van elektrische voertuigen (EV) is een ander gebied dat een sterke groei kent. Het EV-aandeel zal na 2023 naar verwachting meer dan 20% bedragen³ en de Europese Raad is overeengekomen dat alle nieuwe auto’s en bestelwagens die in Europa worden geregistreerd, per 2035 emissievrij zullen zijn.

Vanuit een top-down-perspectief ondersteunt het overheidsbeleid de Europese klimaatambities ook steeds meer. De prognoses voor de uitbreiding van de hernieuwbare capaciteit waren al sterk gestegen na de inval van Rusland in Oekraïne, en de EU-leiders hebben nu ingestemd met nieuwe doelstellingen waardoor tegen 2030 42,5% van de energie afkomstig zal zijn van hernieuwbare energiebronnen, wat meer dan 10 procentpunten hoger is dan de huidige doelstelling.

Figuur 3: Toename voorspelde capaciteit hernieuwbare energie in 2022 ten opzichte van prognoses voor 2021

% verandering in voorspelde capaciteitsgroei tussen 2022 en 2026

Bronnen: Internationaal Energieagentschap, J.P. Morgan Asset Management. Grafiek toont de procentuele toename van de voorspelde capaciteitsgroei van hernieuwbare energie uit het IEA-rapport van 2022 over hernieuwbare energie ten opzichte van het rapport van 2021. Guide to the Markets - Europa. Gegevens per 31 maart 2023.

Het Green Deal Industrial Plan (GDIP) is de volgende stap om die doelstellingen te halen, waarbij Europa meer dan 1% van het BBP wil uittrekken voor klimaatsubsidies.. Naast meer financiering, is het stroomlijnen van de goedkeuring van nieuwe zonne- en windprojecten een bijzonder opvallend element van het GDIP. Snellere goedkeuringen zijn essentieel voor de geplande uitbreiding van de capaciteit voor schone energie, en de doelstelling om het goedkeuringsproces te beperken tot maximaal 18 maanden⁴ afhankelijk van de omvang van het project, zal een grote verbetering zijn ten opzichte van de huidige situatie.

Figuur 4: Duur van het vergunningsproces voor wind- en zonneprojecten

Jaren

Bronnen: Europese Commissie, Fachagentur Windenergie an Land, McKinsey & Company, Wind Europe, J.P. Morgan Asset Management. Gegevens per maart 2023.

Gevolgen op beleggingsgebied

Vanuit beleggingsoogpunt zou het toenemende momentum op zowel micro- als macroniveau de vraag moeten versnellen, wat opwaartse kansen met zich meebrengt voor de winstramingen van veel Europese bedrijven die gerelateerd zijn aan de veranderende energiemix. Spelers op het gebied van hernieuwbare energie in de nutsbedrijvensector zijn misschien de meest voor de hand liggende partijen die kunnen profiteren, maar de toegenomen elektrificatie zal een domino-effect hebben op tal van andere bedrijven die deel uitmaken van de infrastructuur die nodig is om een sterk uitgebreid ecosysteem voor elektriciteit aan te kunnen. Een element van onderscheidingsvermogen zal nog steeds vereist zijn - het identificeren van bedrijven die onvoldoende voorbereid zijn op de komende energieomslag, zal net zo belangrijk zijn als het identificeren van de bedrijven die profiteren.

Bedrijven die energie-efficiëntie mogelijk maken - waarvan er veel in de industriesector zijn te vinden - zijn een ander gebied waar wij materiële verbeteringen van de winstvooruitzichten verwachten. Historisch gezien hebben bedrijven die zich met dit thema bezighouden, hun winst vaak zien bewegen in lijn met het BBP, maar een winstgroei van rond de 5% lijkt nu haalbaar door de aantrekkende vraag. Eigenaren en exploitanten van energiecentrales worden niet alleen aangemoedigd door sterke financiële prikkels om de efficiëntie te verhogen, gelet op de hogere energierekeningen, maar staan ook onder toenemende druk om koolstofemissies te verminderen. Die druk komt zowel van regelgevers als van interne doelstellingen, die steeds meer gericht zijn op het stimuleren van decarbonisatie

Conclusie

De eerste fase van de Europese reactie op de energiecrisis is uiteindelijk succesvol verlopen. Een onmiddellijke schaarste aan gas is vermeden en de positie van de regio lijkt veiliger tot in de winter van 2023/2024. De tweede fase - een duurzame verschuiving bereiken in Europa’s energiemix - is al aan de gang. Er komen nog veel uitdagingen aan, maar Europese beleggers zouden er goed aan doen om er nota van te nemen: de energietransitie is geen thema voor de toekomst – hij vindt nu al plaats.

¹ Ember Climate European Electricity Review 2023.
² Monschauer, Y., Delmastro, C., Martinez-Gordon, R., “Global Heat Pump Sales Continue Double-Digit Growth”, commentaar van het Internationaal Energieagentschap (31 maart 2023).
³ Citi State of Global Electric Vehicle Adoption.
⁴ Voor projecten met een beperkte capaciteit gelden kortere limieten van 9 of 12 maanden.

​09lc231704153136